حجت‌الاسلام سید محمدحسن جواهری در گفت‌وگو با خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس با اشاره به اینکه خواب یکی از اقسام القای وحی به پیامبران بوده ولی نه اینکه خود حقیقت وحی خواب باشد، اظهار داشت: یک وقت یک مطلبی از طریق خواب بیان می‌شود اما یک وقت است که ما می‌گوییم خاستگاه نزول وحی خواب است این دو با یکدیگر متفاوتند.

نویسنده کتاب «روش‌شناسی ترجمه قرآن کریم» در ادامه افزود: نکته مهم این است که بر اساس مستندات قرآنی در هیچ کجای این کتاب مقدس بیان نشده که وحی از طریق خواب به پیامبر (ص) نازل می‌شده بنابراین قطعاً خواب یک طریق بوده نه حقیقت و تمام آیات در بیداری از طریق فرشته وحی یا به صورت مستقیم بر پیامبر نازل شده و این ادعا بی دلیل نیست.

استاد دانشگاه الهیات و معارف اسلامی با تاکید بر اینکه پیام‌های الهی در خواب به انبیائی چون حضرت ابراهیم نازل شده است، گفت: بازهم این خواب‌ها درجه‌بندی دارد و اینها رویاهای صادقه هستند که خود پیامب متوجه می‌شده که به او وحی می‌شود.

وی آیه مؤکد 51 سوره شوری «وَ ما کانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلَّا وَحْیاً أَوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولًا فَیُوحِیَ بِإِذْنِهِ ما یَشاءُ...» را دلیل بر این مدعی درباره انواع وحی دانست و افزود: در آیه دیگری نیز که درباره وحی لدنی مباحثی مطرح شده، وحی مستقیم را دارای سختی و مشقت فراوان دانسته‌اند. حارث بن هشام از پیامبر (ص) پرسید، وحی چگونه بر شما نازل می‌شود؟ ایشان فرمود: گاه صدایی همانند صدای جرس به گوش من می‌رسید و وحی که بدین صورت بر من نازل می‌شد، سخت بر من گران و سنگین بود، سپس این صداها قطع می‌شد و آنچه را جبرائیل می‌گفت فرا می‌گرفتم، و گاهی جبرائیل به صورت مردی بر من فرود می‌آمد و سپس با من سخن می‌گفت و من گفته‌های او را حفظ و از بر می‌کردم. (الاتقان ج 1 ص 76. بحارالانوار ج 6 ص 669. صحیح بخاری ج 1 ص 27)

حجت‌الاسلام جواهری در ادامه یادآور شد: پیامبر (ص) در این حدیث، دو کیفیت را درباره وحی یاد می‌کند که در یکی از آنها صداهای پی در پی همچون آواز جرس به سمعش می‌رسید و در دیگری، جبرائیل به صورت یک انسان عادی در نظرش مجسم می‌شد. وحی به گونه اول بر پیامبر(ص) گران و طاقت‌فرسا بوده  چنانکه خداوند از اینگونه وحی به قول ثقیل تعبیر کرده و فرموده: «انا سَنُقلی عَلیکَ قولاً ثَقیلاً: مزمل، آیه 4؛ ما گفتار گرانی را بر تو القاء خواهیم کرد». وحی به صورت دوم سبک‌تر و لطیف بوده و جبرائیل به صورت فرد عادی و با فرمی مشابه شکل انسانی مأنوس، مجسم می‌شد تا رسول خدا (ص) با آن آرام گرفته و رعب و بیمی در او ایجاد نشود.

نویسنده «جستاری در وحی» با اشاره به این روایت‌های دیگری نیز نظیر حدیث ابن مسعود در «التمهید فی علوم القرآن» آیت‌الله معرفت نیز دیده می‌شود، گفت: در جای دیگری آمده که وقتی خداوند با وحی با او سخن می‌گفت اهل آسمان صدایی می‌شنیدند به سان برخورد حرکت زنجیر بر سنگی سخت! بنابراین استاد معرفت در جایی از التمهید بیان کرد که چه بسا بیشتر قرآن مباشر است یعنی به صورت مستقیم نازل شده چرا که این اختلاف وجود دارد که برخی می‌گویند جبرئیل همه قرآن را وارد کرده و برخی می‌گویند مستقیم نازل شده اما در بحث حقیقت نزول جز از طریق مستقیم یا از راه جبرئیل، اختلافی وجود ندارد.

جواهری در پایان اظهار داشت: در نهایت باید بیان کرد که حقیقت وحی برای ما قابل دریافت نیست به خاطر اینکه توانایی بشر در درک این حقیقت محدود است همانگونه که توانایی ما در درک روح نیز ناتوان است مگر اینکه خود به مقام دریافت وحی دست یافته باشیم.

انتهای پیام/ک