از دیدگاه مقام معظم رهبری، علم نقش اساسی و بسیار مهمی در رسیدن کشور به اهداف اصلی اش بخصوص اقتدار ملی دارد. از نگاه ایشان، فقط از طریق علم و فناوری است که کشور و ملت ما می تواند از لحاظ اقتصادی و سیاسی پیشرفت کرده و در نتیجه به عزت اقتصادی، سیاسی و بین المللی برسد: «علم، ثروت هم ایجاد مى‌کند، قدرت نظامى هم ایجاد مى‌کند، اعتماد به نفس هم ایجاد مى‌کند. من بارها گفته‌ام، باز هم مى‌گویم و باز هم بارها تأکید خواهم کرد که پایه و زیربناى اقتدار آینده‌ى شما ملت عزیز در قدرت علمى است.»[1]

در بیانات ایشان، تاکید ویژه ای بر این نکته است که علم ابزار قدرت است و نظام سلطه با استفاده از همین مزیت خود، کشورها را تحت نفوذ و استعمار خود قرار داده است. به همین دلیل هم از طرفی انحصار طلبی علمی و از طرف دیگر جلوگیری از پیشرفت علمی کشورهای تحت سلطه و جهان سوم، از استراتژی های مهم و اصلی کشورهای سلطه گر می باشد.

به همین خاطر رهبر معظم انقلاب تاکید دارند که ملت ایران و بخصوص نسل جوان و دانشگاهی، باید در راه رسیدن به پیشرفت در علم و فناوری تلاشی جهادگونه انجام دهند تا کشور به استقلال کامل و اقتدار حقیقی دست یابد: «مگر بى‌علم، مى‌شود زندگى کرد؟ مى‌شود پیش رفت؟ مى‌شود به حقوق ملى خود واقف شد، یا آن حقوق را به دست آورد، یا در راه آنها به مبارزات درست دست زد؟ ملتى که علم ندارد، محکوم به عقب ماندگى و ذلت و بارکشى و بداخلاقى و دون و فرودستى در معادلات جهانى است.»[2] و «علم مایه‌ى قدرت است؛ هم امروز و هم در طول تاریخ؛ در آینده هم همین جور خواهد بود.

این علم یک وقت منتهى به یک فناورى خواهد شد، یک وقت هم نخواهد شد. خود دانش مایه‌ى اقتدار است؛ ثروت‌آفرین است؛ قدرت نظامى‌آفرین است؛ قدرت سیاسى‌آفرین است. یک روایتى هست[3] که میفرماید: «العلم سلطان» – علم، قدرت است – «من وجده صال به و من لم یجده صیل علیه».یعنى مسئله، دو طرف دارد: اگر علم داشتید، میتوانید سخن برتر را بگوئید، دست برتر را داشته باشید – «صال» یعنى این – اگر نداشتید، حالت میانه ندارد؛ «صیل علیه». پس کسى که علم دارد، او دست برتر را بر روى شما خواهد داشت؛ در مقدرات شما دخالت میکند؛ در سرنوشت شما دخالت میکند.»[4]

از دیدگاه مقام معظم رهبری، کشور وقتی می تواند از مزایای علم برخوردار گردد و از این راه به اقتدار، عزت و پیشرفت برسد که تولید کننده علم شده و علم در آن بومی گردد. «وقتى در جامعه‌یى علم محترم شمرده مى‌شود که استعداد و سرچشمه‌ى درونى عناصر انسانى کشور جوشان شود و علم بومى گردد.سرمایه‌گذارى براى علم، باید با این هدف باشد؛ والا این‌که دیگران فرآورده‌هاى علمى داشته باشند و فرمولها و کلماتى را به ما بیاموزند و ما بدون این‌که هیچ عمقى از آن به‌دست بیاوریم، آن کلمات را یاد بگیریم، به پیشرفت هیچ کشورى کمک نمى‌کند؛ نه ما و نه هیچ کشور دیگرى.»[5]

از دیدگاه ایشان، تولید علم فقط انتقال آن نیست و جامعه علمی کشور باید در زمینه علم به نوآوری بپردازد. لازمه انجام گرفتن این کار از نگاه ایشان، ما دارای قدرت علمی و جرات علمی باشیم. به همین خاطر در بیانات آیت الله خامنه ای بخصوص از اواخر دهه 70، تاکید زیادی بر روی این قضیه قرار گرفته است که جامعه علمی ما نباید فقط به ترجمه و فراگیری فرآورده های علمی دیگران بپردازد، بلکه باید همت کند تا از طریق تولید علم (جنبش نرم افزاری) چیزی بر فرآورده های علمی بدست آمده توسط دیگران بیافزاید.

در حقیقت تولید علم از دیدگاه ایشان، به معنای خارج شدن علم از حالت تقلیدی و ترجمه ای می باشد و این کار از طریق عبور از راه های نارفته و میانبر صورت می گیرد: «آنچه مهم است، تولید علم است. دوستان آمارهایى دادند، من هم این آمارها را قبول دارم، به ما هم در زمینه‌ى پیشرفتهاى تحقیقى و مقالات منتشره‌ى در مجلات علمى و معتبر دنیا هم گزارشهایى داده شده؛ منتها توجه کنید که تولید علم – یعنى شکستن مرزهاى علم و پیشرفت کردن – با تحصیل علم و تبحر در علم تفاوت دارد؛ ما اولى را نیاز داریم. نه این‌که به دومى نیاز نیست، اما دومى کافى نیست.

این‌که نوشته و تحقیق و فرآورده‌ى ذهن دانشمندان در زمینه‌ى علوم مختلف – چه علوم انسانى، چه علوم تجربى – بیاید و خوب دانسته شود و همین‌ها محور تشخیص و معرفت ‌نهایى انسان شود، چیز مطلوبى نیست.ما مى‌بینیم که در زمینه‌هاى مختلف، تحقیق و پژوهش و رسیدن به نظریه در دنیاى مادى و دنیاى غرب، مبناى قابل قبول و مورد اعتمادى نبوده؛ بخصوص در زمینه‌ى علوم انسانى، که در علوم تجربى و در فناورى هم اثر خودش را نشان مى‌دهد.»[6]

و «هیچ ننگمان نمى‌کند که علم را از غربى‌ها و اروپایى‌ها یاد بگیریم؛ اما ننگمان مى‌کند که همیشه شاگرد بمانیم. شاگردى مى‌کنیم تا استعداد خود را پرورش دهیم و از درون بجوشیم. ما نمى‌خواهیم مثل استخرى باشیم که آبى را در ما سرازیر کنند و هر وقت هم خواستند، آب را بکشند یا اجازه ندهند بیاید، یا هرگونه آب آلوده‌یى را در این استخر بریزند. ما مى‌خواهیم مثل چشمه‌ى جوشان باشیم؛ مى‌خواهیم از خودمان بجوشیم؛ مى‌خواهیم استعدادهاى خود را به‌کار بگیریم.»[7]

از دیدگاه مقام معظم رهبری، جامعه علمی کشور باید تا پنجاه سال دیگر به یکی از صادرکنندگان علم به دنیا تبدیل شده و به عنوان یکی از مراجع عمده و درجه اول علمی دنیا شناخته شود: «بنده در یکى از همین ملاقاتها به دانشجوها گفتم شما براى پنجاه سال آینده برنامه‌ریزى کنید؛ توقع ما این است. منظورم در زمینه‌ى علم است. هدف را این قرار بدهیم که پنجاه سال بعد، کشور شما یکى از مراجع عمده و درجه‌ى اول علمى دنیا باشد؛ به طورى که اگر کسى خواست با تازه‌هاى دانش آشنا شود، مجبور بشود زبان ملى شما را یاد بگیرد؛ همچنانى که این دختر عزیزمان گفتند که ما مجبوریم زبان بین‌المللى را یاد بگیریم؛ راست هم مى‌گوید. انگلیسیها با زرنگى زبان خودشان را زبان علم و زبان بین‌المللى کرده‌اند و هر چه شما مى‌خواهید یاد بگیرید و هر چه مى‌خواهید بخوانید، مجبورید زبان آنها را یاد بگیرید. شما کارى کنید که در پنجاه سال آینده، همین نیاز به زبان فارسى شما باشد.»[8]

البته از دید ایشان، رسیدن به این هدف نیاز به مقدمات مهمی هم دارد که یکی از مهمترین آنها خودآگاهی و خودباوری جامعه دانشگاهی و علمی کشور است: «اینى هم که یک روزى کشور ما و ملت ما کاروان دانش را آن‌چنان پیش ببرد که بتواند در دنیا مرجع علمى باشد، چیز ممکنى است. البته مقدماتى دارد، که این مقدمات بایستى طى شود و این مقدمات شروع هم شده. یکى از این مقدمات، همین خودآگاهى ماست که احساس کنیم که باید؛ و احساس کنیم که می‌توانیم.»[9]

دانلود جزوه علم و فن‌آوری در اندیشه آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای

پی‌نوشت‌ها:

1. بیانات در دیدار جمعى از دانشجویان برگزیده و نمایندگان تشکل‌هاى دانشجویى- 24/07/1384

2. بیانات در دیدار با وزیر و مسؤولان وزارت فرهنگ و آموزش عالى و رؤساى دانشگاههاى سراسر کشور- 23/05/1369

3. شرح نهج‌البلاغه، ج 20، ص 319

4. بیانات در دیدار وزیر علوم و استادان دانشگاه تهران- 13/11/1388‌

5. بیانات در دیدار دانشجویان در ماه مبارک رمضان- 10/08/1383

6. بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها 26/09/1383

7. بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌هاى استان کرمان- 19/02/1384

8. دیدار با دانشجویان استان سمنان- 18/08/1385

9. دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت- 24/09/1387

محمود سحابی

منبع:تریبون مستضعفین

انتهای متن/